Schuldgevoelens bij rouw

Ze kijkt me gepijnigd aan; ‘ik had beter moeten opletten…’, ‘ik had meer thuis moeten zijn…’, ‘ik had liever moeten wezen…’, ‘ik had nog meer aandacht voor hem moeten hebben…’. Zo wat zelfverwijten die ze uit tijdens ons gesprek. En zij is niet de enige. Deze en soortgelijke opmerkingen krijg ik geregeld te horen in mijn praktijk.   

Schuldgevoel

Rouw is een complex en persoonlijk proces dat gepaard kan gaan met verschillende emoties. Een van de meest verwarrende en pijnlijke emoties die mensen kunnen ervaren tijdens het rouwen is schuldgevoel. Schuldgevoelens kunnen ons vasthouden in een vicieuze cirkel van verdriet en belemmeren ons vermogen om verder te gaan met ons leven. Het gaat over wat we hebben gedaan of nagelaten. We denken dat we een situatie hadden kunnen voorkomen. Deze gedachten laten ons dan niet met rust en zorgen ervoor dat het schuldgevoel toeneemt.

Schuldgevoelens zijn normaal

Schuldgevoelens zijn normale gevoelens die zich voor kunnen doen in een rouwproces. Het zijn uitingen van gedachten en zitten meer in ons hoofd dan in ons lijf.  Schuldgevoel is geen echte emotie. Het behoort tot de zogenaamde ‘quasi gevoelens’. Als je schuldgevoelens gaat onderzoeken dan blijkt er altijd wel een echte emotie achter schuil te gaan, machteloosheid, angst of onzekerheid. Deze gevoelens bedekken dus eigenlijk dat wat we liever niet onder ogen willen zien. Door ons schuldig te voelen krijgen we meer grip en voorkomen we gevoelens van machteloosheid, angst of onzekerheid. Uiteindelijk gaat het bij schuldgevoelens over het accepteren van jezelf.

Schuldig voelen versus schuldig zijn

Schuldgevoelens zijn soms passend als je iets verkeerd hebt gedaan bijvoorbeeld door gebrek aan zorgzaamheid of onoplettendheid. Maar meestal hebben schuldgevoelens te maken met liefde en verantwoordelijkheid. Als je van iemand houdt dan wil je diegene tegen elke mogelijke tegenslag beschermen. Maar dat is onmogelijk. Je mag je schuldig voelen maar het betekent niet dat je schuldig bent.

Omgaan met schuldgevoelens

Schuldgevoelens hebben ruimte nodig. Het is een manier waarop je pijn naar buiten komt. Krop ze dus niet maar uit ze.

• Erkenning en acceptatie. Het is cruciaal om schuldgevoelens te erkennen en te accepteren als een normaal onderdeel van het rouwproces. Geef jezelf toestemming om deze gevoelens toe te laten zonder oordeel. Begrijp dat je menselijk bent en dat het normaal is om te worstelen met schuldgevoelens.
• Schuldgevoel onderzoeken. Onderzoek bij jezelf waar je schuldgevoelens over gaan, welke emotie er onder zit.
• Zelfcompassie en vergeving. Zelfcompassie is essentieel bij het omgaan met schuldgevoelens. Wees vriendelijk en begripvol naar jezelf toe. Vergeef jezelf voor eventuele fouten die je denkt te hebben gemaakt. Het is belangrijk om te beseffen dat niemand perfect is en dat je je best hebt gedaan met de middelen en kennis die je op dat moment had.
• Het delen van gevoelens. Zoek steun bij anderen die je vertrouwt, zoals vrienden, familie of een rouwbegeleider. Het uiten van je schuldgevoelens kan opluchting bieden en je helpen om perspectief te krijgen. Soms kunnen anderen je helpen inzien dat de schuldgevoelens ongegrond zijn of dat je te hard voor jezelf bent.
• Herinneringen koesteren. Concentreer je op de positieve herinneringen en de liefde die je hebt gedeeld met je overleden dierbare. Door deze herinneringen te koesteren, kun je de focus verleggen van schuldgevoelens naar dankbaarheid en waardering.
• Rituelen en symbolen. Overweeg het creëren van rituelen of symbolen die je helpen bij het loslaten van schuldgevoelens. Dit kan variëren van het schrijven van een vergevingsbrief aan jezelf of je dierbare, tot het planten van een boom ter ere van hun leven.

Onthoud dat het rouwproces uniek is voor iedereen, er is geen 'juiste' manier om te rouwen. Geef jezelf de tijd en de ruimte die je nodig hebt om te helen en stap voor stap je veerkracht te vergroten. Schuldgevoelens bij rouw kunnen een zware last zijn, maar het is mogelijk om ze te verlichten en veerkracht op te bouwen. Professionele begeleiding kan daarbij helpen. Als rouwbegeleider loop ik graag een eindje met je mee.